Dla nauczycieli

Przemoc i prześladowanie wśród uczniów – jak ją ograniczać?

Analiza zjawiska przemocy rówieśniczej w szkołach wskazuje na stały wzrost poziomu agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Konflikty między dziećmi i nastolatkami są powszechne, ponieważ jest to okres dojrzewania, samopoznania, kształtowania umiejętności społecznych, rozwoju emocjonalnego. „Gdy siły obu stron są równe i dochodzi do zachowań agresywnych, możemy mówić o sytuacji konfliktowej. Każda z zaangażowanych osób ma szansę na wygranie i realizację swoich interesów. Przemoc to wykorzystanie swojej przewagi nad drugim człowiekiem (fizycznej, emocjonalnej, społecznej, duchowej).

Czym różni się agresja od przemocy?

agresja  – zachowanie                                         przemoc – proces

·       to świadome i zamierzone działanie, mające na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody,

·       jest incydentalnym zachowaniem,

·       zwykle dotyczy osób o zbliżonej sile i możliwościach,

·       oprawca i osoba doświadczająca agresji często „zamieniają się miejscami”,

 ·       również jest świadomym i zamierzonym działaniem, mającym na celu wyrządzenie komuś szeroko rozumianej szkody,

·       ma charakter długotrwały, powtarzalny,

·       oprawca ma przewagę nad osobą, na której stosuje przemoc,

·       role oprawcy, osoby doświadczającej przemocy i świadka są stałe,

Przemoc nie jest problemem nowym, jednak współczesna szkoła doświadcza skumulowania zachowań agresywnych w sposób szczególny. Coraz częściej agresja fizyczna przybiera formę bullyingu a rozwój współczesnych mediów oraz powszechność korzystania z Internetu przez coraz młodsze dzieci przyczyniły się do rozpowszechnienia zjawiska cyberprzemocy/cyberbullyingu.

Bullying występuje wtedy, gdy:

  • ktoś celowo rani i poniża drugą osobę swoim zachowaniem lub swoimi słowami, przy czym robi to wielokrotnie i często.
  • zachowania przemocowe stają się bullyingiem, kiedy do nierównowagi sił i intencjonalności zachowań przemocowych dochodzi jeszcze powtarzalność i uporczywość

 Bullying może przybierać także formę relacyjną. Jest to agresja bez fizycznego kontaktu, polegająca na działaniach, które prowadzą do obniżenia czyjegoś statusu w grupie, wykluczenia z grupy, izolowania, pomijania, nieodzywania się. Polega na wrogich gestach, minach, manipulacji, celowym wykluczaniu kogoś z grupy.

Cyberprzemoc to „przemoc z użyciem nowych technologii, np. obraźliwe SMS-y czy e-maile, wpisy na portalach społecznościowych, umieszczanie w Internecie zdjęć lub filmów ośmieszających ofiarę. Uczniowie mogą się stykać z różnorodnymi formami agresji elektronicznej, np. agresywnymi atakami na czacie lub w ramach grupy dyskusyjnej, regularnym elektronicznym przesyłaniem nieprzyjemnych wiadomości do ofiary, podszywaniem się pod ofiarę (kradzież tożsamości), upublicznianiem tajemnic, udostępnianiem prywatnych materiałów (zdjęć ofiary), śledzeniem i nękaniem oraz
prowokowaniem do pewnych zachowań i dokumentowaniem ich za pomocą zdjęć lub filmów upowszechnianych następnie w Internecie, upublicznieniem poniżających, nieprawdziwych informacji lub materiałów na temat ofiary.

Nie ma wspólnej cechy, która jednoznacznie wskazuje na to, że dziecko jest się ofiarą bullyingu, jednak są symptomy, które powinny zwrócić naszą uwagę.

 Znaki i symptomy, które powinny zwrócić naszą uwagę

Dziecko, które cierpi z powodu nękania, rozwija emocje smutku i niepokoju, które często maskuje powagą i dystansem społecznym. Ofiary bullyingu mają trudności z wyjaśnieniem, co się z nimi dzieje, zarówno w domu, jak i w szkole, z obawy przed odwetem ze strony rówieśników. Warto zauważyć, że prześladowane dzieci przejawiają pewne charakterystyczne zachowania. Są to:

  • problemy ze snem lub bezsenność,
  • utrata lub nadmierny apetyt,
  • niechęć chodzenia do szkoły,
  • unikanie kontaktu z rówieśnikami,
  • nagłe zmiany nastroju,
  • odmawianie udzielenia informacji o tym, co dzieje się w szkole,
  • nierozmawianie o swoich kolegach i koleżankach z klasy,
  • wezwania lub telefony ze szkoły, że dziecko nagle poczuło się gorzej fizycznie (ból głowy, biegunka, nudności, zasłabnięcie),
  • smutek,
  • płaczliwość,
  • zmiany w ocenach i zachowaniu w szkole.

Nie jest to niestety lista pewników. Występowanie niektórych z tych symptomów niekoniecznie oznacza, że nasze dziecko jest ofiarą przemocy. Uczeń może nie lubić chodzić do szkoły z różnych  przyczyn, a wiele różnych przeżyć nastolatków może doprowadzić do problemów ze snem, zmian nastroju, bólów głowy i brzucha. Jeśli jednak te symptomy się utrzymują przez dłuższy cza każdy rodzic powinien dowiedzieć się, czy nie dzieje się coś poważnego i złego.

 Jak pomóc?

Jeśli Twoje dziecko przyznało się do bycia ofiarą zastraszania lub znęcania, nie ignoruj tej sytuacji. Słuchaj uważnie i empatycznie. Nie zachęcaj do reagowania na sprawcę bardziej agresywnym zachowaniem. Umów się na spotkanie z wychowawcą klasy, pedagogiem i psychologiem szkolnym. Wyjaśnij, że zwracasz się do nich, żeby znaleźć wspólne rozwiązanie i bądź cierpliwy, pozostając w kontakcie ze szkołą, gdy problem zostanie rozwiązany. Zachęcaj dziecko, żeby nadal z Tobą rozmawiało. Daj mu wsparcie, okazuj miłość i przypominaj, że nie jest pozostawione bez pomocy.

W jaki sposób przeciwdziałać agresji u dzieci?

  • zapewnić w domu atmosferę akceptacji, miłości, poczucia bezpieczeństwa, spokoju,
  • dbać o prawidłowe relacje pomiędzy rodzicem a dzieckiem; to ważne by codziennie poświęcić dziecku czas na rozmowę i wspólną zabawę,
  • nie reagować impulsywnie, ze złością, nie rozwiązywać problemów w chwili pobudzenia swojego i dziecka,
  • nie wymierzać kary fizycznej za złe zachowania, wtedy utrwalamy zachowania, które chcemy wyeliminować,
  • korygować zachowania, mówić dziecku, jak należy się zachować, jakich zachowań oczekujemy, co wolno, czego nie, wytworzyć nawyk zastanawiania się nad swoimi czynami,
  • rozdzielić zachowanie od osoby (nie akceptuję Twojego zachowania, akceptuję i kocham Ciebie),
  • nie pozwalać na zabawy przepełnione przemocą  i nie zachęcać do agresji, np. poprzez komunikaty typu „Jak cię biją, to oddaj”,
  • utrzymywać dyscyplinę, ustalić wspólnie z dzieckiem zasady postępowania, plan dnia,
  • starać się być konsekwentnym w egzekwowaniu dyscypliny, w ustalaniu reguł, obowiązków i stosowaniu kar (kar traktowanych jedynie jak ograniczenie lub odebranie przyjemności),
  • pamiętać o tym, że gniew wyrażony szybciej mija, a więc:

– mówić o uczuciach i oczekiwaniach stosując „Język ja” („Jest mi przykro, kiedy Ty na mnie krzyczysz”, „Jestem zły, gdy mnie popychasz”, itp.)

– stosować raczej przekonywanie, argumentowanie niż zakaz czy rozkaz,

– usprawniać komunikację z dzieckiem, eliminując takie zachowania, które mogą być odbierane jako nadmierna krytyka, poniżanie, wyśmiewanie,

  • pomoc dziecku w zorganizowaniu czasu wolnego, ukierunkowanie energii na rozwijanie zainteresowań,
  • słuchać, rozmawiać – uczyć dziecko komunikować się przy pomocy języka,
  • dbać o właściwe korzystanie z Internetu, gier komputerowych zwracając uwagę na czas (max 1 godzina dziennie) i treści w nich zawarte, koniecznie  wyeliminować programy o treści agresywnej  z dużym ładunkiem emocji.

——————————————————————————————————————–

Powrót do szkoły. Materiał dla nauczycieli.

One są wśród nas

One są wśród nas — dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi, ze spektrum autyzmu, słabo widzące, z uszkodzonym narządem słuchu, niepełnosprawnością intelektualną, z trudnościami w czytaniu i pisaniu, dzieci przewlekle chore, dzieci wybitnie zdolne i wiele innych. Czy rozumiemy ich trudności? Czy chcemy i potrafimy im pomóc?